غذای سالم در سفره ایرانی‌ها/ ادعاهای نادرست در تبلیغات غذایی

به گزارش خبرنگار مهر، روز جهانی ایمنی غذا هر سال در هفتم ژوئن مقارن با ۱۸ خرداد ۱۴۰۳ برگزار می‌شود و شعار امسال، «ایمنی مواد غذایی: آمادگی برای موارد غیرمنتظره» نامگذاری شده است.

ایمنی غذا یک عنصر اساسی سلامت عمومی و امنیت غذایی جهانی است. غذای ناایمن حاوی باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها یا مواد شیمیایی مضر می‌تواند موجب ایجاد بیش از ۲۵۰ بیماری شود.

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، تخمین زده می‌شود که سالانه ۶۰۰ میلیون نفر پس از خوردن غذای آلوده بیمار می‌شوند که این امر با مرگ ۴۲۰ هزار نفر از آنها همراه است.

هر سال در راستای افزایش آگاهی در مورد اهمیت ایمنی مواد غذایی و ترویج اقدامات لازم برای پیشگیری، شناسایی و مدیریت خطرات ناشی از غذا، در هفتم ژوئن برگزار می‌شود. این روز که توسط سازمان ملل متحد برای افزایش آگاهی در مورد اهمیت آداب و ایمنی غذا در تمام مراحل زنجیره غذایی تعیین شده است، نقش مهم ایمنی غذا را در حصول اطمینان از دسترسی همه به غذای ایمن، مغذی و کافی برجسته می‌کند.

غذا پیش از قرار گرفتن در اختیار مصرف کننده، زنجیره‌ای طولانی از توزیع را طی فرآیندهایی هم‌چون برداشت، پردازش، ذخیره‌سازی، توزیع و آماده‌سازی می‌پیماید. در طول این زنجیره طولانی احتمال آلودگی مواد غذایی بالایی وجود دارد، بنابراین رویداد روز جهانی ایمنی غذا بسیار مهم است.

تاریخچه روز جهانی ایمنی مواد غذایی

روز جهانی ایمنی غذا در دسامبر ۲۰۱۸ توسط مجمع عمومی سازمان ملل‌متحد و به‌دنبال پیشنهاد مشترک سازمان خواربار و کشاورزی (FAO) و سازمان جهانی بهداشت (WHO) تعیین و اولین مراسم آن در هفتم ژوئن ۲۰۱۹ برگزار شد. این روز برای تأکید بر ضرورت ایمنی مواد غذایی در دستیابی به اهداف توسعه پایدار به‌ویژه اهداف مرتبط با سلامت، گرسنگی و کشاورزی پایدار ایجاد شده است.

سازمان‌ها و آژانس‌های تنظیم‌کننده مواد غذایی با وضع قوانین، مدیریت و کنترل جریان اقدامات ایمنی مواد غذایی را آسان‌تر می‌کنند. نهادهایی مانند سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAO، تأسیس شانزدهم اکتبر ۱۹۴۵) و سازمان غذا و دارو (FDA) برای اداره فرآیندها و قوانین ایمنی مواد غذایی تأسیس شدند.

روش مدیریت، پردازش و توزیع مواد غذایی، تا حد زیادی در جهت تضمین غذای ایمن‌تر و سلامتی بیشتر در سراسر جهان است و روز جهانی ایمنی غذا توسط سازمان ملل متحد به‌منظور افزایش آگاهی در مورد اقدامات ایمنی مواد غذایی توسط این سازمان‌ها ایجاد شده است.

شعار روز جهانی ایمنی غذا ۲۰۲۴

روز جهانی ایمنی غذا هر سال با موضوع خاصی برگزار می‌شود که فعالیت‌ها و کمپین‌های جهانی این روز را هدایت و مسئولیت مشترک بین دولت‌ها، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان را برای تضمین ایمنی مواد غذایی برجسته می‌کند.

شعار روز جهانی ایمنی غذا در سال ۲۰۲۴ «ایمنی مواد غذایی: آمادگی برای موارد غیرمنتظره» است که طبق گفته سازمان جهانی بهداشت، بر اهمیت آمادگی برای حوادث ایمنی غذایی، صرف‌نظر از میزان خفیف یا شدید بودن آنها تأکید می‌کند.

اقدامات نظارتی سازمان غذا و دارو

سلامت مواد غذایی و آشامیدنی، نقش مهمی در ارتقای سطح سلامت جامعه دارد و می‌توان چنین تفسیر کرد که غذای ناسالم و آلوده؛ علاوه بر اینکه منجر به تهدید سلامت احاد جامعه می‌شود؛ خسارات سنگینی به نظام سلامت کشور تحمیل می‌کند. بنابراین، هر قدر که سفره ما از انواع غذاهای سالم و ایمن برخوردار باشد؛ به همان اندازه می‌تواند بر سلامت جامعه و کاهش هزینه‌های سلامت تأثیرگذار باشد.

عبدالعظیم بهفر سرپرست اداره کل فرآورده‌های خوراکی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو، با اشاره به اقدامات قانونی سازمان غذا و دارو در حوزه نظارت بر محصولات غذایی، گفت: نظارت‌ها بر واحدهای تولیدی غذایی و آشامیدنی و محموله‌های وارداتی اعم از ماده اولیه و فرآورده نهایی با دقت دنبال می‌شود.

وی افزود: طی سال گذشته به ۴۸۸۴ مورد شکایت در حوزه فرآورده‌های غذایی رسیدگی شده بود و از مجموع نظارت‌های صورت گرفته در این حوزه حدود ۵۱۰۰ مورد از واحدهای متخلف به مراجع قضائی معرفی شدند.

بهفر تصریح کرد: بر اساس نظارت‌های سازمان غذا و دارو ۲۶۶ واحد تولیدی غیرمجاز در سال گذشته شناسایی و بیش از ۱۷۰ هزار قلم کالای قاچاق کشف شد.

وی با اشاره به شناسایی ۱۴۸ هزار قلم محصول غیرمجاز و تقلبی نیز گفت: حدود ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار کیلوگرم محموله‌های غذایی و آشامیدنی که نامنطبق با ضوابط بودند، طی سال گذشته امحا شده است.

بهفر افزود: دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور بازوهای اجرایی معاونت غذا و دارو هستند که در هر یک از این دانشگاه‌ها این معاونت مستقر بوده و نسبت به بررسی و بازرسی مراکز عمده توزیع فرآورده‌های سلامت محور اقدام می‌کنند.

وی ادامه داد: در صورت مشاهده تولید بدون مجوز یا واردات فاقد آن پس از توقیف محصول یا کالا، صاحب آن نیز به مراجع قضائی معرفی و تا حصول نتیجه، پرونده پیگیری می‌شود.

نظارت بر کارگاه‌های سنتی

بهفر همچنین در خصوص نظارت بر کارگاه‌های کوچک که تعدادشان در کشور هم رو به افزایش است، افزود: کارگاه‌های سنتی دارای شناسه نظارت کارگاهی هستند که کالاهای خودشان را به آزمایشگاه‌های مورد تأیید سازمان غذا و دارو ارائه می‌دهند و چون فعالیت قانونی دارند در نظارت‌های ما رصد می‌شوند و با لحاظ شرایط قابل اعتماد مردم هستند.

وی با بیان اینکه تشویق واحدهای تولیدی غذا به تولید فراورده‌های غذایی سالم‌تر و بالاتر از حد معیار نشان دهنده تمرکز ویژه ما به تأمین سلامت و ایمنی مصرف‌کنندگان است، گفت: به به همین منظور حکومت‌ها در تمامی جهان با دقت بیشتر و با فیلترهای دقیق‌تری موضوع بهداشت مواد غذایی را به عنوان شاخص بهداشتی مهم در کشورهای مختلف پیگیری می‌کنند.

بهفر افزود: بهداشت مواد غذایی دارای یک دامنه و محدوده وسیع است، در حالی که قبلاً این دامنه را از مزرعه تا قاشق تعریف می‌کردند، اخیراً با توجه به پیشرفت‌های علمی بهداشت مواد غذایی، این دامنه از حد ژن و تولیدات مواد اولیه گیاهی و دامی تا حد سلول در مصرف‌کنندگان پیش رفته و دامنه وسیعی را تعریف می‌کند.

وی با اشاره به وظیفه کنترل محصولات در سطح تولید، افزود: علاوه بر نظارت‌ها در سطح تولید، محصولات در سطح عرضه نیز کنترل می‌شوند و بازدیدهای دوره‌ای و ناگهانی هم از واحدهای تولیدی مواد غذایی در سطح کشور انجام می‌شود.

به گفته بهفر، حوزه نظارت بر فراورده‌های غذایی در یک شبکه تعریف شده که دانشگاه‌های علوم پزشکی در آن حضور فعال دارند و به عنوان یک بازوی اجرایی، نظارت بر تولید و توزیع غذا را انجام می‌دهند.

واقعیت‌های تبلیغات محصولات غذایی و خوراکی

سرپرست اداره کل فرآورده‌های خوراکی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو، در واکنش به تبلیغات اغراق آمیز برخی از محصولات غذایی و خوراکی در رسانه ملی، اظهار داشت: قوانین منع تبلیغات کالاهای آسیب رسان به سلامت به مانند “حروف والی” در زبان عربی هستند که گرچه نوشته می‌شوند اما خوانده نمی‌شوند. لذا، به رغم اینکه قانون منع تبلیغات کالاهای آسیب رسان در رسانه ملی مصوب است و هر ساله کالاهای آسیب رسان و غیر مجاز اعلام می‌شوند اما اجرای جدی این قانون در محاق قرار می‌گیرد و شوربختانه شاهد جلوه نمایی دشمنان سلامتی در رسانه‌ها هستیم.

وی افزود: عدول از این قانون هم به روش‌های مختلف صورت می‌گیرد و ادعاهای غیر واقعی یا اغراق در معرفی محصول پاشنه آشیل بسیاری از تبلیغات است، گاهی عنوان عوض می‌شود، گاهی با ایما و اشاره محصول را تبلیغ می‌کنند که البته در پس این اقدامات یک ترس از قانون مشاهده می‌شود؛ اما با تساهل و مداراهای اخیر برخی از شرکت‌ها و نشان‌های تجاری با چراغ سبز رسانه ملی در چشم قوانین زُل می‌زنند و آشکارا و مستقیم مخاطب را به مصرف محصولات آسیب رسان به سلامت دعوت می‌کنند.

بهفر در همین ارتباط به برگزاری جلسات مشترک با مسؤولان رسانه ملی اشاره کرد و گفت: در جلساتی که با مسئولان رسانه ملی برگزار کرده‌ایم مهم‌ترین دلیل مدارا با تخلفات تبلیغات کالاهای آسیب رسان به سلامت را کم بودن بودجه و ضرورت اکتساب منابع مالی برای بقا و استمرار فعالیت‌ها عنوان می‌کنند که صحت سنجی این موضوع کار ارگان‌های بودجه‌ای است، اما آنچه اظهر من الشمس است، اینکه «هدف نمی‌تواند توجیه گر وسیله باشد»؛ شیوع بیماری‌های مختلفی مثل سرطان حتماً با مؤلفه غذاهای مضر مماس است و حتماً تغذیه غیر سالم در بسط سبک زندگی اشتباه تأثیرگذار است.

وی افزود: طبیعتاً یکی از مهم‌ترین ناظران در کنار ارگان‌های دیگر، سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت است و ما ملزم به برخورد سلبی و حتی قضائی با کسانی هستیم که با تخطی از قوانین سلامت، جامعه را تهدید می‌کنند؛ اما فرد فرد جامعه نیز باید نسبت به سلامت خود حساس باشد و دست از مطالبه گری به انحا مختلف بر ندارد.

سرپرست اداره کل فراورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو، در واکنش به برخی ادعاهای نادرست در تبلیغات محصولات غذایی، تاکید کرد: در حوزه تبلیغات محصولات غذایی گاهی اوقات ادعاهای نادرست و خلاف واقع مطرح می‌شود که برخی از آنها اصولاً موضوعیت ندارد؛ مثلاً درج عنوان بدون کلسترول روی روغن‌های نباتی نیز از این دسته تبلیغات محسوب می‌شود؛ چرا که روغن‌های نباتی در اصل فاقد کلسترول بوده و تنها در روغن‌های حیوانی وجود دارد.

بهفر گفت: درج عنوان بدون افزودنی روی شیرهای استریل نیز از این دست تبلیغات است، چراکه شیرهای استریل نیازی به افزودنی یا نگهدارنده ندارند، چون داخل آن میکروبی وجود ندارد.

وی افزود: به هر حال بسیاری از اسنک‌ها، روغن‌ها، انواع سُس، آب‌میوه ها و نوشیدنی‌هایی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم، محصول یا شرکت و برند را تبلیغ می‌کنند غیر قانونی هستند و نباید در رسانه ملی یا هر رسانه دیگر تبلیغات داشته باشد.

سرپرست اداره کل فراورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو گفت: یکی از موضوعاتی که در تبلیغات کالاهای آسیب رسان وجود دارد و برخی آن را به عنوان یک چالش به حساب می‌آورد کلی بودن دستورالعمل تبلیغات است که شاید بهتر باشد ارگان‌های مرتبط با این موضوع دستورالعمل را با شاخص‌های کمی قابل سنجش و اندازه گیری بروز رسانی کنند و دستورالعمل جدید را با جدیدت عملیاتی کنند

بهفر افزود: شورای سیاست گذاری سلامت صدا و سیما هم به عنوان فصل مشترکی در پیشبرد اهداف سلامت محور، می‌تواند در احیای اجرای قانون منع تبلیغات محصولات آسیب رسان به سلامت در رسانه ملی نقش ایفا کند و ما هم آمادگی داریم تمامی امکانات خود در جهت اشاعه فرهنگ سلامت را در اختیار نهاد مهم اطلاع رسانی و فرهنگ سازی کشور قرار دهیم.